UDISE Plus 2022-23 | CWSN दिव्यांग 21 प्रकार माहिती PDF

शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभाग , शिक्षण मंत्रालय , भारत सरकार यांचे पत्र दि. ३० ऑगस्ट, २०२२ नुसार सर्व मान्यता प्राप्त शाळांची माहिती सन २०२२-२३ यु-डायस प्लस ऑनलाईन प्रणालीद्वारे संगणकीकृत करणेबाबत मार्गदर्शक सूचना देण्यात आल्या आहेत. भारत सरकारच्या माहिती व तंत्रज्ञान विभाग यांनी विकसित केलेल्या UDISE Plus ऑनलाईन प्रणाली द्वारे सन २०२२-२३  या वर्षाची भारत सरकारकडून संदर्भिय पत्राद्वारे राज्यातील सर्व मान्यता प्राप्त शाळांची माहिती UDISE PlUS प्रणालीमार्फत संगणकीकृत करण्याकरिता कळविले आहे.

यु-डायस प्लस | UDISE PLUS 2022-23 

UDISE Plus माहिती चा उपयोग कशासाठी होतो?

यु-डायस प्लस (U-DISE Plus) चा फुल फॉर्म Unified District Information System for Education असा आहे. यु-डायस प्लस (U-DISE Plus) चा फुल फॉर्म Unified District Information System for Education असा आहे. तर CWSN चा Full Form Children with special needs असा आहे. म्हणजेच मराठीत अर्थ विशेष गरजा असणारे बालके असा होता.

➡️  UDISE Plus म्हणजे काय ? देशातील व राज्यातील UDISE क्रमांक असणारी पहिली शाळा

📌 UDISE Plus 2022-23 कोठे व कशी भरावी दिव्यांग (CWSN) मुलांची अचूक माहिती 

📌 UDISE Plus 2022-23 दिव्यांग प्रकार निहाय कोड नंबर 

राज्यामधील सर्व शाळांकडून शाळा तपशील, विद्यार्थी संख्या दिव्यांग विद्यार्थी व विद्यार्थ्यांना देण्यात येणाऱ्या सुविधा, शिक्षक प्रशिक्षण, शाळा अनुदान, भौतिक व मूलभूत सुविधा, व्यावसायिक शिक्षण इ. माहिती संकलित करण्यात येते व सदर माहितीचा उपयोग शाळांची गुणवत्ता वाढविण्याकरिता व समग्र शिक्षा या योजनेची प्रभावीपणे अंमलबजावणी करण्याकरिता केल्या जातो. बालकांचा मोफत व सक्तीचा शिक्षणाचा अधिकार अधिनियम 2009 च्या अंमलबजावणीसाठी ही माहिती अत्यंत महत्त्वाची असते.

यु-डायस प्लस प्रणालीमधून प्राप्त होणाऱ्या माहितीच्या आधारे केंद्र शासनाकडून समग्र शिक्षा योजनेचे पुढील शैक्षणिक वर्षाचे  वार्षिक नियोजन व अंदाजपत्रक तयार करण्यासाठी यु-डायस प्लस माहितीची आवश्यकता असते. जेणेकरून त्याचा लाभ विद्यार्थी व शिक्षक प्रशिक्षण तसेच इतर शासकीय योजना यामध्ये समाविष्ट असतात. 

राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण २०२० अंमलबजावणी , राज्यनिहाय शैक्षणिक निर्देशांक (PGI), National Achievement Survey (NAS), School Education Qulity Index (SEQI) निर्देशांकांची प्रभावीपणे अंमलबजावणी व नियंत्रण करण्यासाठी UDISE Plus माहिती चा उपयोग केला जातो. 

यावर्षी यु-डायस प्लस प्रपत्रामध्ये बदल झाला असून, यु-डायस प्लस प्रणाली मध्ये यंदा दोन टप्प्यामध्ये माहिती संगणीकृत करण्यात येत आहे.

यु-डायस प्लस - प्रथम टप्पा | UDISE PLUS Part 1

यु-डायस प्लस प्रणालीमध्ये केंद्र शासनाकडून दोन टप्प्यामध्ये माहिती संकलित करण्यात येणार आहे. प्रथम टप्यामध्ये शाळेची सांख्यिकी माहिती (शाळेचे ठिकाण, व्यवस्थापन, माध्यम, इत्यादी) शाळा सुरक्षा, अनुदान व खर्च, व्यावसायिक प्रशिक्षण, भौतिक सुविधा, साहित्य उपक्रमे, संगणक आणि नाविन्यपूर्ण डिजीटल उपक्रम, शिक्षक व शिक्षकेतर कर्मचारी वर्ग इत्यादि माहिती संगणकीकृत करण्यात येणार आहे.

यु-डायस प्लस - दुसरा टप्पा | UDISE PLUS Part 2

यु-डायस प्लस प्रणाली दुसऱ्या टप्यामध्ये शाळांमधील विद्यार्थ्यांची तपशीलवार माहिती विद्यार्थ्यांचे नाव, वडिलांचे नाव, आईचे नाव, मोबाईल नंबर, घराचा पत्ता, वर्ग, जनरल रजिस्टर नंबर, जन्म दिनांक, जात, BPL, दिव्यांगांचे प्रकार, शासनाकडून मोफत देण्यात येणाऱ्या सुविधा, व्यावसायिक शिक्षण संबंधित माहिती, शाळाबाह्य विद्यार्थ्यांची माहिती, आधार संबंधित माहिती, RTE प्रवेश, सहाय्यभूत सुविधा इ. यु-डायस प्लस सॉफ्टवेअरमध्ये शाळास्तरावरून अद्ययावत करण्यात येणार आहे.

यु-डायस प्लस (UDISE PLUS) प्रणाली मध्ये माहिती अद्ययावत करण्याचा संदर्भीय दिनांक

यु-डायस प्लस (UDISE PLUS) प्रणाली मध्ये माहिती अद्ययावत करण्याचा संदर्भीय दिनांक 30 सप्टेंबर 2021 असून, या दिनांकानुसार UDISE PLUS प्रणालीमध्ये ऑनलाईन पद्धतीने शाळांची माहिती संगणकीकृत करण्याबाबत कळविले आहे. 

UDISE Plus 2022-23 मध्ये अशी भरा दिव्यांग (CWSN) मुलांची अचूक माहिती 

समग्र शिक्षा Samagra Shiksha (सर्व शिक्षा अभियान) या केंद्रपूरस्कृत योजने अंतर्गत समावेशित शिक्षण हा एक महत्वकांक्षी उपक्रम संपूर्ण राज्यात राबविण्यात येत आहे. वर्गातील प्रत्येक मुलाला गुणवत्ता पूर्ण शिक्षण देण्याची हमी शिक्षण हक्क कायद्याने प्राप्त झाली आहे. 

बदलत्या काळानुसार शिक्षणामध्ये आमूलाग्र बदल होत आहे. त्यामध्ये समावेशित शिक्षण या संकल्पना देखील बदल होताना दिसत आहे. पूर्वी विशेषतः दिव्यांग (Divyang) विद्यार्थ्यांवर फोकस करून या मुलांच्या अध्ययनातील अडथळे सोडवण्याबाबत येणाऱ्या आव्हानावर उपाय योजना करण्यात आल्या. ये आहे. आता वर्गातील विविध अध्ययन शैली ने शिकणारे विद्यार्थी यांना अध्ययन शैली निहाय सपोर्ट देऊन गुणवत्तापूर्ण शिक्षण देण्याबाबत विविध उपक्रम राबविण्यात येत आहे.

शाळेमध्ये विविध घटकातील विद्यार्थी एकसमान पातळीवर शिक्षण घेत असतात. त्यामध्ये एक म्हणजे विशेष गरजा असणारी बालके (Children With Special Needs) CWSN  सर्वसामान्य बालकांपेक्षा भिन्न क्षमता व गरजा असणाऱ्या बालकास 'विशेष बालक' (special child) म्हणजेच विशेष गरजा असणारे बालक (Children With Special Needs) असे संबोधले जाते. या मुलांना शारीरिक, बौद्धिक, मानसिक किंवा शैक्षणिक गरजा व क्षमता सामान्य मुलांपेक्षा भिन्न असतात. समस्या व लक्षणे यानुसार अशा मुलांची माहिती दिव्यांग २१ प्रकारामध्ये नोंदविणे आवश्यक असते.

➡️ विशेष गरजा असणारी बालके म्हणजे काय? सविस्तर वाचा | Children With Special Needs

यु-डायस प्लस च्या अनुषंगाने थोडक्यात सांगायचे तर दिव्यांग व्यक्ती अधिकार अधिनियम २०१६ नुसार दिव्यांग्त्वाचे २१ प्रकार आहेत. त्यापैकी ज्या प्रकारामधील लक्षणे आपल्या वर्गातील मुलांमध्ये दिसून येतात. अशा मुलांची माहिती UDISE PLUS प्रपत्रात भरणे आवश्यक आहे. दिव्यांग २१ प्रकार पुढे दिलेले आहेत.

CWSN / दिव्यांग मुलांची माहिती भरताना पडणारा सर्वसामान्य प्रश्न?

CWSN / दिव्यांग मुल हे कसे ओळखावे?

साधारणपणे ज्या मुलांना शारीरिक , बौद्धिक , मानसिक समस्या असतात. ते विद्यार्थी चटकन आपल्या लक्षात येतात. की, यांना विशेष गरज आहे. म्हणजे हे विद्यार्थी CWSN दिव्यांग आहे. मात्र ज्या विद्यार्थ्यांची समस्या आपल्याला लवकर लक्षात येत नाही. आणि अशा मुलांकडे प्रमाणपत्र देखील नसतात. मग अशा मुलांची माहिती भरताना राहून जाते.

दिसणारे दिव्यांग्त्व मध्ये साधारणपणे पुढील प्रकारातील दिव्यांगत्वचा समावेश होतो - मतीमंद , सेरेब्रल पाल्सी , अस्थिव्यंग, बहुविकलांग, मानसिक आजार , अंध,  बुटकेपणा, Acid Attack victim , Parkinso-n’s disease, Low-Vision , कर्णबधीर (दिसत नाही पण लक्षात येते.) अशा मुलांची माहिती प्राधान्याने भरली जाते.

याव्यतिरिक्त काही दिव्यांग प्रकारातील लक्षणे हे लवकर लक्षात येत नाही. आणि त्यांना विशेष मुल म्हणावे की दिव्यांग किंवा सामान्य समजावे यामध्ये गोंधळ होतो. त्यामध्ये

अध्ययन अक्षम, स्वमग्न, अंशतः अंध, वाचादोष, रक्ता संबंधित असणारे इतर दिव्यांग्त्व अशा मुलांकडे शक्यतो प्रमाणपत्र नसते. आणि हे विद्यार्थी दिव्यांग आहे हे आपल्याला पटत नाही. परंतु अशा मुलांना विशेष गरज असते. किंवा त्यांना शासनाच्या सुविधा आवश्यक असते. त्यामध्ये अंशतः अंध मुलांना चष्मा, लार्ज प्रिंट, शस्रक्रिया, परीक्षेत सवलत इ. त्याच प्रमाणे कानातून पाणी येणे , ऐकायला कमी येणे या मुलांना देखील उपचाराची आवश्यकता भासते. 

थोडक्यात काय तर दिव्यांग २१ प्रकारातील - प्रकारानुसार दिसून येणारी लक्षणे असणारे मुलांची माहिती त्यांच्याकडे प्रमाणपत्र असो किंवा नसो त्यांची माहिती UDISE PLUS मध्ये भरणे आवश्यक आहे.

➡️ दिव्यांग २१ प्रकारानुसार लक्षणे येथे सविस्तर वाचा 

>> समावेशित शिक्षण - दिव्यांग योजना सुविधा व सवलती (Inclusive Education)

CWSN / दिव्यांग मुलांची माहिती भरणे का आवश्यक आहे?

'दिव्यांग'/CWSN मूलांना शासनामार्फत विविध शैक्षणिक सहाय्यभूत सेवा-सुविधा दिल्या जातात. त्यामध्ये मदतनीस, प्रवास भत्ता ,वाचक , लेखनिक भत्ता , साहित्य साधने , प्रोत्साहन भत्ता, वैद्यकीय तपासणी , शस्राक्रिया, लार्ज प्रिंट, तीनचाकी सायकल, व्हीलचेयर, कॅलिपर , रोलेटर असे विविध सुविधा दिव्यांग/विशेष मुलांच्या शिक्षणासाठी शासनामार्फत दिल्या जातात. तसेच दिव्यांग मुलांच्या पालक व शिक्षकांसाठी प्रशिक्षणाचे नियोजन व आयोजन करण्यासाठी देखील या माहितीचा उपयोग होतो. दिव्यांग मुलांना सोयी-सवलती चा लाभ मिळवून देण्यासाठी योग्य अचूक माहिती यु-डायस मध्ये भरणे आवश्यक आहे.

दिव्यांग २१ प्रकार

UDISE Plus 2021 मध्ये दिव्यांग मुलांची माहिती अचुक भरण्यासाठी दिव्यांग व्यक्ती अधिकार अधिनियम 2016 नुसार दिव्यांगत्वाचे 21 प्रकाराची माहिती खालील प्रमाणे.

दिव्यांग व्यक्ती अधिकार अधिनियम 2016 नुसार दिव्यांगत्वाचे 21 प्रकार types of disability

1. Blindness - अंध
2. Low-vision-अंशतः अंध (दृष्टिदोष)
3. Hearing Impairment (deaf and hard of hearing) - कर्णबधिर
4.Speech and Language disability - वाचादोष
5. Locomotor Disability- अस्थिव्यंग
6.Mental Illness- मानसिक आजार
7. Specific Learning Disabilities - अध्ययन अक्षमता
8.Cerebral Palsy - सेरेब्रल पालसी (मेंदूचा पक्षाघात)
9. Autism Spectrum Disorder - स्वमग्न
10. Multiple Disabilities including deafblindness - बहुविकलांग
11. Leprosy Cured persons - कुष्ठरोग
12. Dwarfism- बुटकेपणा
13. Intellectual Disability- मतिमंद
14. Muscular Dystrophy -अविकसित मांसपेशी
15. Chronic Neurological conditions- मज्जासंस्थेचे तीव्र आजार
16. Multiple Sclerosis - मेंदूतील चेतासंस्था संबंधी आजार
17.Thalassemia- रक्ता संबंधी कॅन्सर
18. Hemophilia- रक्तवाहिन्या संबंधित आजार
19.Sickle Cell disease - रक्ता संबंधी रक्ताचे प्रमाण कमी
20. Acid Attack victim - acid हल्लाग्रस्त पीडित
21. Parkinson's disease - कंपावत रोग

➡️ दिव्यांग २१ प्रकारानुसार लक्षणे येथे सविस्तर वाचा 

➡️ दिव्यांग चे  (अपंगत्वाचे) २१  प्रकार , 21 types of disability

➡️ दिव्यांग २१ प्रकार PDF 

दिव्यांग २१ प्रकारातील लक्षणे समजून घेऊन त्यानुसार खालीलप्रमाणे पूर्वतयारी केल्यास दिव्यांग मुलांची अचूक माहिती भरण्यास मदत होईल.

1. सर्वप्रथम आपल्या शाळा , कॉलेज ,महाविद्यालयात शिकणारे 'दिव्यांग' मुलांची यादी तयार करावी.

2. दिव्यांग मुलांची यादी तयार करताना दिव्यांगत्व प्रमाणपत्र असेल तर त्यावरील दिव्यांग प्रकार नमूद करावा.

3. दिव्यांगत्वाचे प्रमाणपत्र नसेल तरीदेखील 21 प्रकारातील कोणता प्रकार लागू होतो. त्याची खात्री करून तो प्रकार नमूद करावा. (उदा. अंशतः अंध , वाचादोष , अध्ययन अक्षम इ.)

4. शालेय आरोग्य तपासणी कार्ड वर देखील आपणास याबाबत माहिती मिळू शकेल. किंवा वर्गशिक्षकांना मुलांच्या मधील समस्या म्हणजेच 21 प्रकारातील लक्षणे दिव्यांगत्व असण्याची शक्यता याबाबत खात्री करून नोंद करावी.

5. तालुका / केंद्र स्तरावरून आपणास याबाबत अधिक मार्गदर्शन घेता येईल.

6. तालुका / केंद्र स्तरावरून आपणास CWSN मुलांची यादी प्राप्त झाल्यास यादी निहाय मुलांची खात्री करावी.

>> शाळा विकास आराखडा (SDP) येथे वाचा -PDF डाउनलोड करा.

➡️ दिव्यांग २१ प्रकार PDF 

📌 UDISE Plus 2022-23 कोठे व कशी भरावी दिव्यांग (CWSN) मुलांची अचूक माहिती 

📌 UDISE Plus 2022-23 दिव्यांग प्रकार निहाय कोड नंबर

नवनविन अपडेट साठी  समावेशित शिक्षण या Whatsapp ग्रुप ला जॉईन होण्यासाठी खालील Whatsapp बटनावर क्लिक करा.